Ủy ban châu Âu (EC) và Chính phủ Vương quốc Anh vừa công bố một thỏa thuận nhằm tiến tới việc liên kết các thị trường carbon thông qua việc thiết lập liên kết giữa các hệ thống giao dịch phát thải khí nhà kính (ETS) của hai bên – vốn đã được phát triển tách biệt kể từ sau Brexit.

Theo thỏa thuận được hình dung, các giấy phép phát thải carbon (carbon allowances) được cấp bởi EU hoặc Anh có thể được công nhận là tuân thủ hệ thống giao dịch phát thải khí nhà kính của bên còn lại.

Thông báo này là một phần của loạt thỏa thuận mới được thống nhất trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh EU–Anh lần đầu tiên diễn ra vào thứ Hai, với nội dung bao gồm các lĩnh vực từ an ninh – quốc phòng, di cư cho đến chính sách năng lượng và biến đổi khí hậu.

Hệ thống ETS của EU được thành lập vào năm 2005, nhằm định giá phát thải carbon đối với các lĩnh vực có cường độ phát thải khí nhà kính cao như sản xuất điện – nhiệt, lọc hóa dầu, thép, xi măng, giấy, hóa chất và hàng không thương mại. Dự kiến, EU ETS sẽ tạo ra doanh thu khoảng 40 tỷ euro trong giai đoạn 2020–2030. Năm 2023, Ủy ban châu Âu đã thông qua Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) – một dạng thuế carbon đánh vào hàng hóa nhập khẩu – nhằm tránh hiện tượng "rò rỉ carbon" (carbon leakage), tức là tình trạng các doanh nghiệp di dời sản xuất sang những nước có chính sách môi trường lỏng lẻo hơn. CBAM giúp cân bằng mức giá carbon giữa sản phẩm trong EU và hàng nhập khẩu.

Sau khi rời EU, Vương quốc Anh đã khởi động hệ thống ETS riêng vào năm 2021 để thay thế việc tham gia vào ETS của EU. Anh cũng đã công bố kế hoạch áp dụng CBAM của riêng mình vào năm 2027.

Theo thông báo, việc liên kết hai hệ thống ETS có thể mở đường cho khả năng miễn trừ lẫn nhau đối với hàng hóa có xuất xứ từ hai khu vực – không bị áp dụng CBAM của bên còn lại. Thỏa thuận dự kiến sẽ bao phủ các lĩnh vực như sản xuất điện, nhiệt công nghiệp, công nghiệp nặng, vận tải biển và hàng không, đồng thời có thể mở rộng sang các lĩnh vực khác trong tương lai thông qua quy trình cụ thể.

Đáng chú ý, tuyên bố chung giữa EU và Anh nêu rõ rằng mức trần phát thải (ETS cap) và lộ trình cắt giảm phát thải của hệ thống ETS Anh “phải ít nhất tương đương với mức trần và lộ trình của EU” để đảm bảo sự tương thích và tham vọng môi trường tương đương.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen, phát biểu trong thông báo:
“EU và Vương quốc Anh đều cam kết làm gương trong hành trình hướng tới Net Zero. Và đó là lý do vì sao chúng tôi đồng thuận làm việc cùng nhau để liên kết các hệ thống giao dịch phát thải. Một hệ thống tích hợp quy mô lớn hơn là bước tiến quan trọng để khử carbon và đảm bảo sân chơi công bằng cho cả hai bên.”