Việt Nam đang trở thành điểm đến tiềm năng trên thị trường tín chỉ carbon rừng, khi nhiều tập đoàn lớn như Amazon và Eni bày tỏ mong muốn mua số lượng lớn tín chỉ từ các dự án hấp thụ và lưu giữ carbon tại rừng tự nhiên.
Mở cửa cho thị trường quốc tế
Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) đang lấy ý kiến đóng góp dự thảo nghị định quy định về dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon của rừng.
Tại dự thảo, Bộ NN&MT cho biết nhiều đối tác quốc tế có nhu cầu mua tín chỉ carbon rừng của Việt Nam như Liên minh Giảm phát thải thông qua tăng cường tài chính cho rừng (LEAF) và một số doanh nghiệp lớn nước ngoài như Amazon (Mỹ), Eni (Ý).
Bộ NN&MT đề xuất mở rộng đối tượng mua tín chỉ carbon rừng ra cả các tổ chức, cá nhân nước ngoài. Đây là bước ngoặt so với quy định hiện hành theo Luật Lâm nghiệp 2017, vốn chỉ cho phép các doanh nghiệp trong nước gây phát thải lớn được phép mua.
Bộ NN&MT cho biết nhiều đối tác quốc tế có nhu cầu mua tín chỉ carbon rừng của Việt Nam. Ảnh minh họa.
Theo Bộ NN&MT, nếu tiếp tục hạn chế đối tượng mua như quy định cũ, thị trường tín chỉ carbon rừng sẽ kém hấp dẫn, khó cạnh tranh với các tín chỉ carbon trong lĩnh vực năng lượng, giao thông, nông nghiệp hay xử lý rác thải - vốn đã có hệ sinh thái thị trường rõ ràng và quy mô lớn.
Bên cạnh việc mở rộng cho các tổ chức quốc tế, dự thảo Nghị định cũng bổ sung thêm đối tượng doanh nghiệp trong nước có phát thải thấp nhưng có nhu cầu mua tín chỉ carbon nhằm phục vụ chiến lược giảm phát thải tự nguyện. Đây được xem là cú hích thúc đẩy hình thành thị trường tín chỉ tự nguyện trong nước, góp phần lan tỏa hành động khí hậu đến nhiều lĩnh vực.
Hoàn thiện pháp lý, hướng tới sàn giao dịch carbon trong nước
Hiện nay, Việt Nam đã bước đầu gặt hái kết quả từ việc chuyển nhượng tín chỉ carbon rừng. Từ năm 2022, chương trình thí điểm tại vùng Bắc Trung Bộ đã bán thành công 10,3 triệu tấn CO₂ cho Ngân hàng Thế giới (World Bank), thu về 51,5 triệu USD. Sáu tỉnh tham gia gồm Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế. Ngoài ra, hai tỉnh Lào Cai và Sơn La cũng được đồng ý thí điểm nhưng chưa thể triển khai do thiếu khung pháp lý toàn diện.
Để tháo gỡ nút thắt này, dự thảo mới quy định cụ thể về cách thức chuyển nhượng, định giá tín chỉ và hình thức chi trả dịch vụ hấp thụ carbon. Với diện tích rừng thuộc sở hữu toàn dân mọi giao dịch phải đảm bảo phải đảm bảo nguyên tắc đóng góp đủ lượng NDC (đóng góp do quốc gia tự quyết định) được phân bổ cho lĩnh vực lâm nghiệp. Lĩnh vực này được phân bổ lượng giảm phát thải ở mức 3,5% trong tổng số cam kết NDC cho năm 2030 (giảm 15,8%), tập trung vào diện tích rừng thuộc sở hữu toàn dân.
Về cơ chế giá, Bộ NN&MT sẽ ban hành phương pháp định giá tín chỉ carbon, còn UBND các tỉnh chịu trách nhiệm ban hành bảng giá tín chỉ cụ thể tại địa phương. Đây sẽ là cơ sở để thiết lập mức giá khởi điểm trên sàn giao dịch carbon trong nước. Trường hợp chưa có bảng giá, Bộ sẽ trực tiếp đàm phán và trình Thủ tướng quyết định. Cơ chế giá này cũng được khuyến nghị áp dụng cho rừng trồng của tổ chức, hộ gia đình.
Ngoài ra, dự thảo quy định hai hình thức chi trả dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon. Một là chi trả trực tiếp thông qua hợp đồng hoặc sàn giao dịch các bon. Hai là chi trả gián tiếp thông qua Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng, với sự ủy thác của bên sử dụng dịch vụ.
Sự hoàn thiện khung pháp lý và định hình rõ ràng cơ chế vận hành thị trường tín chỉ carbon rừng là nền tảng để Việt Nam không chỉ thu hút dòng vốn xanh quốc tế mà còn thúc đẩy doanh nghiệp nội địa chuyển đổi theo hướng phát triển bền vững. Đây cũng là công cụ tài chính hữu hiệu để bảo vệ tài nguyên rừng, tăng cường sinh kế cho cộng đồng và khẳng định vai trò của Việt Nam trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu.
